กล่าวถึงพระนิรันตราย (องค์ใน) เป็นพระพุทธรูปที่กำนันอินและนายยังบุตรชาย ขุดพบเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 2399 ที่ชายป่าแขวงเมืองปราจีนบุรี ห่างจากดงศรีมหาโพธิ์ประมาณสามเส้น ในขณะที่กำลังขุดมันนกกันอยู่ โดยก่อนหน้านั้น ฝันว่าจับช้างเผือกได้
บริเวณดงศรีมหาโพธิ์เคยเป็นที่ตั้งของเมืองโบราณที่เจริญรุ่งเรืองมาแต่สมัยทวารวดี นักโบราณคดีเคยขุดพบเทวสถานและเชิงเทินเมืองโบราณ รูปศิลาที่สลักเป็นพระปางนาคปรก และรูปสัมฤทธิ์ที่หล่อเป็นรูปพระแม่ธรณีบีบมวยผม โบราณวัตถุที่ขุดค้นพบนี้ เป็นฝีมือช่างสมัยเดียวกันกับทวารวดีหรืออู่ทอง
 |
| พระนิรันตราย (องค์ใน) พระพุทธรูปโบราณ หล่อด้วยทองคำ กำนันอินและบุตรชายขุดพบเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 2399 ใกล้ดงศรีมหาโพธิ์ ปราจีนบุรี |
 |
| พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 |
พระนิรันตรายที่นำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพนักงานนำไปเก็บไว้ในหอเสถียรธรรมปริตร ครั้นเมื่อปีวอก พ.ศ. 2403 มีคนร้ายลอบเข้าไปขโมยพระกริ่งทองคำองค์น้อยในหอนั้น แต่กลับไม่ลักพระนิรันตราย พระเจ้าอยู่หัวจึงทรงมีพระราชดำริว่า พระพุทธรูปนี้ เมื่อขุดได้ก็ไม่บุบทำลาย และควรที่ผู้ร้ายจะลัก แต่ก็ไม่ลัก ทั้ง ๆ ที่เป็นพระทองคำองค์ใหญ่กว่าพระกริ่ง แคล้วคลาดไม่เป็นอันตรายถึงสองครั้งเป็นอัศจรรย์ จึงทรงถวายพระนามว่า "พระนิรันตราย" ("นิร" + "อันตราย", มีความหมายว่า "ปราศจากอันตราย")
 |
| พระนิรันตราย (องค์ครอบ) หล่อด้วยทองคำ ไม่มีซุ้มเรือนแก้ว สร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 สำหรับสวมครอบพระนิรันตรายโบราณไว้อีกชั้นหนึ่ง เรียกชื่อรวมกันทั้งองค์ในและองค์ครอบว่า "พระนิรันตราย" |
 |
| หอพระสุลาลัยพิมาน พระบรมมหาราชวัง สถานที่ประดิษฐานพระนิรันตรายทองคำและพระนิรันตรายเงิน |
 |
| (ซ้าย) พระพุทธรูปงาช้างแกะสลักจากลังกา หน้าตักกว้าง 7.5 เซนติเมตร สูงจากฐาน 16.5 เซนติเมตร ประดิษฐานอยู่ภายในองค์พระนิรันตรายเงิน (ขวา) พระนิรันตรายเงิน (องค์ครอบ) หล่อด้วยเงินบริสุทธิ์ ไม่มีซุ้มเรือนแก้ว สร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 สำหรับสวมครอบพระพุทธรูปงาช้างแกะสลักจากลังกา |
 |
| (ซ้าย) พระสัมพุทธพรรณี วัดราชาธิวาส (กลาง) พระสัมพุทธสิริ วัดโสมนัสราชวรวิหาร (ขวา) พระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม |
ในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริว่า พระสงฆ์คณะธรรมยุติกนิกายที่พระองค์ทรงสถาปนานั้น แพร่หลายไพบูลย์มากขึ้น มีผู้มีทรัพย์และศรัทธาสร้างพระอารามถวายเป็นการเฉพาะแด่พระสงฆ์ฝ่ายธรรมยุติหลายพระอาราม จึงควรมีสิ่งอันสำคัญเพื่อเป็นที่ระลึกสืบไป ดังนั้น ในปีมะโรง พ.ศ. 2411 โปรดเกล้าฯ ให้ช่างหล่อพระพุทธรูปด้วยทองเหลืองกะไหล่ทอง นั่งขัดสมาธิเพชร พิมพ์เดียวกันกับพระพุทธรูปทองคำซึ่งสวมพระนิรันตราย แต่มีเรือนแก้วอยู่เบื้องหลังเป็นพุ่มพระมหาโพธิ์ มีอักษรขอมจำหลักลงไว้ในวงกลีบบัว เบื้องหน้า 9 เบื้องหลัง 9 แสดงพระพุทธคุณตั้งแต่ "อรหังสัมมาสัมพุทโธ" จนถึง "ภควา" ยอดเรือนแก้วมีรูปพระมหามงกุฏตั้งติดอยู่กับฐานชั้นล่าง รองฐานพระซึ่งเป็นที่สำหรับรับน้ำสรงพระ มีท่อเป็นรูปศีรษะโคแสดงเป็นที่หมายพระโคตร ซึ่งเป็นโคตมะ
 |
| พระนิรันตราย หล่อด้วยทองเหลืองกะไหล่ทอง มีซุ้มเรือนแก้ว สร้างขึ้นรวม 18 องค์ เพื่อพระราชทานไว้ ณ พระอาราม คณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย |
 |
| พระนิรันตราย เนื้อทองเหลืองกะไหล่ทอง มีซุ้มเรือนแก้ว ประดิษฐานหน้าพระสัมพุทธสิริ พระประธานในพระอุโบสถ วัดโสมนัสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร 1 ใน 18 องค์ที่ทรงพระราชทานไว้ ณ พระอาราม คณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย |
 |
| พระนิรันตราย เนื้อทองเหลืองกะไหล่ทอง มีซุ้มเรือนแก้ว ประดิษฐานหน้าพระพุทธวรนาถ พระประธานในพระอุโบสถ วัดบุปผารามวรวิหาร กรุงเทพมหานคร 1 ใน 18 องค์ที่ทรงพระราชทานไว้ ณ พระอาราม คณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย |
 |
| พระกริ่งโสฬส เหรียญพัดยศ เหรียญเสมา พระนิรันตราย ปี พ.ศ. 2515 สร้างในวโรกาสครบรอบ 108 ปี การสถาปนาวัดราชประดิษฐ์ พระอารามหลวงประจำรัชกาลที่่ 4 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ เป็นประธานในพิธี พิธีมหาพุทธาภิเษก จัดขึ้น 9 วัน 9 คืน พระคณาจารย์ผู้ทรงคุณแห่งยุค 108 รูปจากทั้งสี่ภาคทั่วประเทศ เข้าร่วมพิธี |
 |
| พระนิรันตราย วัดบวรนิเวศวิหาร ที่ระลึกงานบำเพ็ญพระกุศลคล้ายวันประสูติ เจริญพระชันษา 99 ปี สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก 3 ตุลาคม 2555 |
 |
| พระนิรันตราย พิธีใหญ่ วัดบวรนิเวศวิหาร พ.ศ. 2555 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เสด็จฯ ทรงเททอง จัดสร้างโดยสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ร่วมกับมูลนิธิโรงพยาบาลตำรวจ รายได้สมทบทุนจัดซื้ออุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ โรงพยาบาลตำรวจ |
ด้วยประวัติความเป็นมา จึงมีความเชื่อว่า พระนิรันตรายมีพุทธคุณโดดเด่นในด้านแคล้วคลาดและป้องกันศัตรูคิดร้าย วัดในสังกัดธรรมยุติกนิกาย จึงนิยมสร้างพระพิมพ์เป็นรูปพระนิรันตราย สำหรับแจกเป็นที่ระลึกในโอกาสสำคัญต่าง ๆ
